غذای سالم
اثرات سموم و کود شیمیایی کشاورزی بر سلامت انسان
غذای سالم
اثرات سموم و کود شیمیایی کشاورزی بر سلامت انسان
مقدمه
با افزایش جمعیت بشر، نیاز به غذا هم رو به فزونی گذاشته است. استفاده از منابع آب و خاک برای تأمین مواد غذایی، سیر صعودی گرفته و طبیعت کمتر فرصت بازسازی خود را می یابد. برای تولید بیشتر فشار افزون تری بر منابع طبیعی وارد می آید.
حدود یکصد سال است که بشر با استفاده از کود و سم شیمیایی، نظم طبیعت را به هم زده و به آن ستم کرده و خواسته یا ناخواسته به تخریب آن پرداخته است. استفاده از کود و سم شیمیایی در زمان رشد گیاهان -بدون توجه به ناسازگاری آن با طبیعت و بدن انسان- باعث صدمه زدن به سلامت انسان ها می شود. سرطان کبد، پروستات، مسمومیت ها، تغییرات ژنتیکی و اثرات نامطلوب بر جنین، از جمله صدمات وارده به انسان است.
آیا مواد غذایی که دارای سموم و ... باشد را می توان جزو غذاهای پاک (که مورد سفارش اسلام است) به حساب آورد؟
آشنایی با کودها و سموم رایج در بخش کشاورزی
در مجموع سه نوع کود پرمصرف وجود دارد؛
1. «کود ازته» یا «کود سفید» که کود اوره و نیترات از آن جمله اند.
2. «کود فسفاته» یا «کود سیاه» که به کود ریشهمعروف است.
3. «کود پتاسه» که در باغ ها استفاده می شود.
سموم عمده کشاورزی
در بخش زراعی، تا کنون بیش از 50 نوع سم، با اسامی و نام های مختلف تولید و عرضه شده است که پر مصرف ترین آنها عبارتند از؛
- در بخش زراعی: «دسیس»، «متوسیتوکس» و «دیازینون».
- در بخش باغی: «گوراتیرن»، «فزرالون» و «دیازینون».
·سموم علف کش به سه دسته اند: سموم علف کش، حشره کش و قارچ کش. که هر کدام برای یک نوع از تولیدات با شرایط خاص بکار می رود.
اثرات خطرناک آفت کش ها بر سلامت انسان
هر چند کنترل عامل بیماری زا با استفاده از آفت کش ها در بخش کشاورزی سودمند است، ولی می تواند باعث ایجاد بیماری و حتی مرگ در انسان ها شود. این مشکلات ناشی از تماس مستقیم و غیر مستقیم انسان با آفت کش ها می باشد. مستعدترین افراد آنهایی هستند که در تماس مستقیم با این چنین مواد شیمیایی اند. یعنی کارگرانی که در بخش کشاورزی در معرض سموم آفت کش می باشند و یا اینکه در کارخانه تولید سم کار می کنند.
جذب آفت کش در بدن، می تواند باعث بروز مشکلاتی برای سلامتی انسان شود (مثل سوزش چشم). در صورت جذب بیشتر ومسمویت سیستمیک، مشکلات دستگاه تنفسی به وجود می آید که در آخر ممکن است به مرگ بیانجامد.
تماس غیر مستقیم با آفت کش ها، ناشی از خوردن غذاهایی است که سموم آفت کش در آن نفوذ کرده اند. این غذاها می تواند باعث افزایش مواد سمی در بدن انسان شود. البته در صورت قرار داشتن طولانی مدت در معرض این آفت کش ها، احتمال بروز بیماری، بیشتر است.
اثرات و علائم سموم بر انسان
شامل؛
· گروهی از علائم ساده همچون سردرد، تهوع،
· و در حالت شدید مثل کما، تشنج و حتی مرگ می باشد.
راه های ورود سم به بدن انسان:
1. از راه تماس با پوست
2. از راه دستگاه گوارش (خوردن یا آشامیدن)
3. از راه دستگاه تنفس
4. از راه چشم
نحوه استفاده از آفت کش های شیمیایی
تمامی آفت کش های شیمیایی باید با احتیاط به کار برده شوند. برای استفاده مطمئن و دائمی از تمامی مواد شیمیایی نکات زیر باید رعایت شود:
· همیشه قبل از استفاده مواد شیمیایی، برچسب روی آن را به دقت خوانده و طبق دستورالعمل اجرا کنید.
· آفت کش ها را به دور از دسترس کودکان نگه داشته و در ظروف سربسته و برچسب دار نگهداری کنید.
· از کشیدن سیگار در زمان سمپاشی یا گردپاشی خودداری کنید، چون اکثر مواد شیمیایی قابل اشتعال هستند.
· از لباس های محافظت کننده و ماسک استفاده کنید. آستین ها را به طور کامل تا پایین دست کشیده و یقه را ببندید.
· در صورت ریخته شدن مواد سمی روی پوست بدن، به سرعت آن را با آب و صابون بشوئید.
· دستانتان را بعد از سمپاشی یا گردپاشی و قبل از غذا خوردن بشوئید و لباستان را تعویض کنید.
· اگر شما در زمان استفاده از آفت کش یا کمی بعد از آن، احساس ناخوشی کردید سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
اثرات سموم و کودهای شیمیایی بر روی میوه ها
در بسیاری مواقع، میوه ها را قبل از پایان دوره کارنس به بازار می آورند. «به مدت زمانی که از سمپاشی تا مصرف محصول باید سپری شود، کارنس می گویند». در نتیجه، سم باقیمانده بر روی میوه ها به تدریج در معده و کبد جمع می شوند و بیماری های مختلفی را پدید می آورند.
عوارض کودها و سموم، آنی و کوتاه مدت نیست بلکه خوردن چنین میوه ها و محصولات کشاورزی، در درازمدت عوارضی در معده -و به خصوص کبد- ایجاد می کند.
آلودگی ها، از طریق آب آلوده، خاک نامناسب، کودها، سموم و آفت کش ها به زنجیره غذایی انسان و حیوان وارد می شوند و سلامت انسان را تهدید می کنند.
«توت فرنگی، خیار درختی، خربزه و سیب درختی»میوه هایی هستند که بیشترین میزان سم در آنها وجود دارد.
اثرات سموم، آنتی بیوتیک ها و هورمون ها
بر گوشت و محصولات دامی
در دامداری های صنعتی، باید به دام ها برای مقاوم شدنشان در برابر عفونت و انگل، آنتی بیوتیک بدهند. ولی اغلب، این مقدار بیش از حد مجاز است و گاهی به دو برابر حد استاندارد می رسد.
مصرف تدریجی این ترکیبات، سلول های بدن را در برابر آنتی بیوتیک های دارویی مقاوم می کند و در زمان بیماری، مصرف آنتی بیوتیک های تجویز شده، نتیجه مطلوبی به دست نمی دهد.
متأسفانه این مشکل در لبنیات و تخم مرغ نیز وجود دارد. بیشتر تولید کنندگان برای افزایش کیفیت محصول خود، از ترکیباتی استفاده می کنند که ترکیبی به نام دی اکسین را بالا می برد. در حالی که این ترکیب در مواد غذایی نباید از 20 درصد بیشتر باشد، زیرا سمی است و برای مصرف کننده مسمومیت حاد و مزمن ایجاد می کند.
غذاهای صنعتی و مکمل های مورد استفاده در تغذیه دام و طیور نیز اگر از این ویژگی ها دور شوند، مشکل ساز می شوند. برای مثال؛ «تغذیه مرغ با روغن جامد برای سرعت بخشیدن به وزن گیری» و «تغذیه دام با نان کپک زده» هر کدام به نحوی سلامت مصرف کننده را به خطر می اندازد.
تولیدات ارگانیک؛ تنها راه باقیمانده
تولید انواع مواد غذایی مانند میوه، سبزی و گوشت به روش کاملاً طبیعی، با سابقه ای صد ساله طرفداران زیادی در دنیا پیدا کرده. به غذاهایی که بدون استفاده از هر گونه ماده شیمیایی نظیر؛ کود شیمیایی، سموم، حشره کش، قارچ کش، هورمون یا آنتی بیوتیک تولید می شوند، «غذاهای ارگانیک» می گویند.
این گونه مواد غذایی گاه شکل ظاهری خوبی ندارند، با این حال گران تر فروخته می شوند و روز به روز بر تعداد مشتریان و متقاضیان آنها افزوده می شود. این غذاها حتی روش نگهداری مخصوص خود را دارند. به علاوه، هیچ یک از ترکیبات نگه دارنده که در انبار و سردخانه برای غذاهای معمولی استفاده می شوند به این دسته از مواد غذایی اضافه نمی شود.
بیش از هفت هزار نوع افزودنی مصنوعی مجاز در غذاهای معمولی مورد استفاده قرار می گیرد تا به آنها ماندگاری بیشتری داده و بیشتر از زمان طبیعی قابل نگهداری باشند. طرفداران و حامیان غذاهای طبیعی (ارگانیک)، بیماری های بسیاری از جمله انواع سرطان ها، حساسیت ها و مشکلات گوارشی را با این ترکیبات مرتبط می دانند.
در اغلب کشورهایی که به طبیعت دست نخورده و سرسبز علاقه مندند و برنامه های پیشگیری از ابتلا به بیماری ها (به خصوص انواع سرطان های پیشرو را دارند)، در کنار بازارهای اصلی، بازارچه دیگری نیز ایجادکرده اند که غذای ارگانیک یا طبیعی می فروشد.
بعضی از این مواد غذایی ، به طور معمولی تهیه می شوند و از نظر شکل ظاهری، نامناسب تر از مواد غذایی مشابه هستند. ولی افرادی که از موضوع آگاهند و به سلامت خود علاقه دارند، تمایل بیشتری برای خرید مواد غذایی سالم و طبیعی نشان می دهند، هر چند آنها را گران تر بخرند.
استفاده مجاز و معین از هر نوع ماده شیمیایی در تمامی مراکز تولید، باید تحت کنترل باشد تا خریدارانی که مواد غذایی معمولی و غیر ارگانیک مصرف می کنند در معرض خطر قرار نگیرند. در کشور ما این موضوع مهم تر از تولید غذای ارگانیک است چون راه درازی برای تولید این گونه غذاها در پیش است.
تولید محصولات غذایی به روش های صحیح که خالی از باقیمانده های سموم و کود شیمیایی باشد، جزو غذای پاک است که مورد سفارش قرآن کریم بوده و تولید کننده آن دارای اجر و پاداش الهی است.
اثرات کودهای شیمیایی بر سلامت انسان
بررسی های علمی نشان می دهد که در کشور ما از کودهای شیمیایی «ازته» یا «نیترات آمونیوم» به طور بی رویه استفاده می شود. مصرف بی رویه این کودها باعث تجمع نیترات در گیاه و ورود این ترکیبات سرطان زا به بدن انسان می شود.
مواد غذایی و میوه های مصرفی به طور استاندارد باید حداکثر حاوی --- نیترات باشد. اما متأسفانه در تحقیقات به عمل آمده، این میزان تا ده برابر در محصولات دیده شده است.
«نیترات ها» و «نیتریت ها» از چند منشأ به بدن انسان وارد می شوند؛
1. صنایع غذایی به عنوان مواد نگه دارنده
2. تجمع نیترات در گیاهان و خوردن آنها
3. آب های آلوده
کشاورز عزیز :
کشاورزی از جمله شغل های مورد توجه خداوند است. تمام پیامبران خدا -به جز ادریس- کشاورز بوده اند. صوابی که در این شغل نهفته است در هیچ شغل دیگری ممکن است نباشد.
پس توقع می رود که شما با دقت، به کار کشاورزی و تولید غذای سالم برای هم نوعان خود بکوشید. از مصرف بی رویه کود و سم در زمین و آبِ خدادادی پرهیز کنید و به جای آن فکر کنید که چگونه زمین تان را بارور نگه داشته و از علم روز استفاده کنید. از تقلید نا آگاهانه در مصرف بی رویه سموم خودداری کنید.
چگونگی استفاده از کود و سم
سموم کشاورزی باید کاملاً زیر نظر کارشناس گیاه پزشکی و یا کلینیک های تخصصی گیاه پزشکی مورد مصرف قرار گیرد. هیچ فروشگاه و یا فروشنده سموم کشاورزی مجاز به ارائه مستقیم سموم به کشاورزان، بدون دریافت نسخه نیست.
اما اکنون که به دلیل آزاد شدن کنه کش ها و حشره کش ها، این سموم مستقیماً از سوی فرمولاتورها و تولید کنندگان، در اختیار فروشندگان سموم قرار می گیرند، وضعیتی پدید آمده که کشاورزان برای تأمین سموم مورد نیازشان مستقیماً به فروشگاه های سموم مراجعه و فروشندگان بر اساس سلیقه خریدار و یا صلاح دید خود، برای آنان دارو تجویز می کنند.
متأسفانه بسیاری از فروشندگان، نه بر اساس دانش گیاه پزشکی و تشخیص صحیح، بلکه بر اساس موجودی فروشگاه و یا میزان سودی که عایدشان می شود، سم در اختیار مراجعه کنندگان می گذارند.
در برخی مناطق، سموم حتی توسط وانت بارهایی که در سطح خیابان ها و روستاها به عنوان فروشگاه های سیار تردد می کنند، فروخته می شود. در حالی که در گذشته، سموم صرفاً از طریق فروشگاه های مجاز و با دریافت نسخه به کشاورزان ارائه می شد.
در واقع با آزاد شدن کنه کش ها و حشره کش ها، کنترل و نظارت بر توزیع این گروه از سموم کاهش یافته و گیاه پزشکی کشور به میزان زیادی از حالت تخصصی خارج شده است.
مسائل بهداشتی و زیست محیطی تولید، توزیع و مصرف سموم، به دلیل عوارض بهداشتی و زیست محیطی که می تواند ایجاد کند، باید کاملاً تحت نظارت و کنترل مراجع ذی صلاح انجام شود.
گزارش های معتبر بسیاری از عوارض مصرف بی رویه و غیر ضروری سموم در جهان و ایران موجود است. بر اساس گزارش های داخلی، شیوع بیش از اندازه بیماری هایی همچون سرطان دستگاه گوارش، در برخی استان های کشور به مصرف بی رویه سموم کشاورزی نسبت داده شده است.
چند توصیه به مصرف کننده میوه ها و سبزی ها
با توجه به مطالب مندرج در نشریه و نتایج تحقیقات به عمل آمده و همچنین نگاه به آیات و روایات متعدد، توجه به حفظ و سلامت خود، خانواده، اقوام و اجتماع، از جمله فرایض است. بنابراین؛
1. از مصرف سیب زمینی و پیاز بزرگ تر از حد معمول، به دلیل زیاد بودن نیترات آن، خودداری فرمائید.
2. از مصرف سیب درختی و خیار که شکل زیبایی دارد خودداری کنید. سیب درختی و خیار غیر متعارف بهتر است.
3. در مصرف خربزه دقت فرمائید که از زمان سم پاشی آن 20 روز گذشته باشد.
4. از محل تولید سبزی ها اطمینان داشته باشید که در مسیرهای آب های آلوده و یا پس آب و فاضلاب شهری نباشد.
5. ترک خوردگی و شکاف در سیب زمینی، یکی از عوامل مصرف بیش از اندازه کود است، پس لازم است در انتخاب سیب زمینی دقت کنیم.
6. از پیازهایی استفاده کنید که فشردگی برگ های آن زیاد باشد و جوانه انتهاییِ سبز نداشته باشد.
اسلام به انسان تاکید می کند که در طعام خود دقت کند.
و البته این دقت باید در تولیدات کشاورزی که غذای انسان محسوب می شود نیز بیشتر صورت گیرد.