آمارها حکایت از تلفات بسیار زیاد میزان گندم و ریزش ان بر زمین دارد که خسارت سنگینی به اقتصاد کشاورزی وارد می کند. عوامل این تلفات را بیشتر بشناسیم.
شناسایی عوامل بروز تلفات در زمان برداشت غلات
مقدمه :
بی شک عملیات برداشت ، از مهترین مراحل تولید محصول گندم بوده و از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
هرساله درصدی از محصول گندم تولیدی استان دراثر ریزش در هنگام برداشت هدر رفته و موجب خسارت به کشاورزان وکاهش تولید استان می گردد. طبق آمار در زمان برداشت غلات استان سالانه حدود یک میلیون تن گندم و جو و کلزا توسط کمباین برداشت می شود که در نتیجه هر درصد تلفات معادل 10 هزارتن محصول است که ارزش ریالی آن بالغ بر 30 میلیارد ریال می باشد. بنابراین بروز حدود 4درصد ریزش در هنگام برداشت خسارتی بالغ بر 120 میلیارد ریال برآورد می شود. علاوه بر این ریزش دانه در زمان برداشت برای کشت های بعدی نیز بعنوان علف هرز محسوب شده و باعث کاهش تولید محصول اصلی می گردد.
البته تلفات زمان برداشت صرفاً مربوط به کیفیت کار کمباین و مهارت راننده آن نیست و عوامل متعدد دیگری نیز وجود دارد که در زمان برداشت در عملکرد کمباین تأثیرگذار است و کنترل آنها نیاز به شناسایی و اتخاذ تدابیر مناسب می باشد.
دسته بندی عوامل تأثیرگذار بر ضایعات زمان برداشت بشرح ذیل می باشد:
1)عوامل طبیعی
2)عواملی که به مدیریت مزرعه از زمان آماده سازی زمین و کاشت تا برداشت ارتباط دارد.
3)کیفیت کار کمباین و تنظیمات آن
4)جابجایی و حمل نامناسب محصول
عوامل طبیعی
• عدم مقاومت ژنتیکی ارقام نسبت به ریزش
راه حل : استفاده از ارقام مقاوم به ریزش ، برداشت محصول در رطوبت بالاتر و استفاده از کمباینهایی که پروانه چنگالی داشته و واحد درو آنها ضربه و ارتعاش کمتری داشته باشد.
• طوفان و بارندگی های نابهنگام ، بادهای گرم ، پرندگان و جوندگان و …عواملی هستند که قبل از ورود کمباین مقداری از محصول کف مزرعه می ریزد.
راه حل : استفاده از بلندکننده محصولات خوابیده که در محل تیغه برش کمباین نصب می شود.
بخش مهمی از تلفات زمان برداشت مربوط به مدیریت مزرعه از موقع کاشت می باشد.
• ناهمواریهای زمین بخاطر روشهای سنتی آبیاری و همچنین کوچک بودن سطوح کشت
• روش کاشت نامناسب وعدم استفاده از بذرکار که منجر به کوتاه و بلند شدن خوشه ها می گردد.
• استفاده از بذور مختلط و ناخالص.
• وجود علف هرز در مزرعه.
• وضعیت محصول از نظر تراکم ، خوابیدگی و چروکیدگی و آفت زدگی دانه که همگی ناشی از عملیات داشت نامطلوب (شامل آبیاری، کوددهی، کنترل آفات و بیماریها وعلف هرز) بروز می کند.
این موارد باعث غیریکنواختی مزرعه و دانه محصول می گردد و تأثیر بسزایی در عملکرد کمباین دارد .
• برنامه ریزی برای برداشت بموقع یعنی زمانی که اولاً کاملاً رسیده باشد ثانیاً مقاومت کافی در برابر ضربه های ناشی از کار کمباین داشته باشد (رطوبت مناسب برداشت 16-14 درصد)
راه حل : در صورت تأخیر بهتر است برداشت در زمانی که رطوبت هوا بالاتر است انجام شود.
• برداشت بیشتر کاه و کلش برای مصرف دام : در این رابطه هرچه کاه بیشتری وارد دستگاه کمباین شود به همان نسبت ضمن افزایش استهلاک قطعات ریزش نیز افزایش می یابد.
عوامل فنی حین برداشت
• قدیمی بودن تکنولوژی در ماشینهای برداشت مورد استفاده
• فرسودگی شدید کمباینهای موجود
• کیفیت نامناسب و عدم رعایت استانداردها در کمباینهای ساخت داخل.
تنظیم نبودن کمباین : این مسئله یا دراثر سهل انگاری راننده و یا دراثر عدم آگاهی و آموزش کافی ایشان می باشد. البته شرایط نامساعد محیطی در هنگام کار (گرما و گرد و غبار) نیز برای رانندگان کمباین بسیار آزار دهنده می باشد که با تجهیز کمباینهای جدید به کابین مجهز این مشکل برطرف شده است
جابجایی و حمل نامناسب
عدم درزبندی مناسب قسمتهای داخلی کمباین ، وجود شکاف یا سوراخ در جدارة الواتورها و مخزن کمباین ، اضافه بار مخزن ، دپوکردن محصول در مزارع و محلهای خرید ، نقل و انتقال توسط تریلرها و کامیونهای بدون درزبندی و پوشش مناسب ، جملگی از عوامل بروز ضایعات هنگام حمل ونقل به حساب می آیند.